Түркі әлемінің мыңжылдық тарихына қарасақ, бірлік пен татулық қазақ даласының ғана емес, барша түркі халықтарының рухани іргетасы болғанын аңғарамыз. Көне Түркі қағанатының «ел» мен «сахра» тұтастығын сақтау жөніндегі өсиеттері, Қорқыт атадан қалған ғибраттар, әл-Фараби мен Ясауи ілімдеріндегі адамгершілік қағидалары – бәрі де ынтымақ пен бейбітшілікке негізделген еді. Бүгінгі таңда осы рухани сабақтастықтың алтын арқауы саналатын қасиетті Түркістан қаласы түркі халықтарын біріктіретін мәдени-өркениеттік орталыққа айналып отыр.
Түркістан – бір ғана өңірдің емес, күллі түркі жұртының рухани бесігі. Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің айналасындағы ғибратты мұра ғасырлар бойы адамдарды татулыққа, парасатқа, мейірімге үндеп келеді. Түркістанның осындай қасиетті мәні оның қазіргі Қазақстандағы этносаралық келісім саясатына да тікелей әсер етеді. Себебі Түркістан – түрлі мәдениеттер мен этностардың басын қосып, бір тірлік жасауға шақыратын төл орталық.
Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстан халқы Ассамблеясының қызметі түркі дүниесінің ортақ құндылықтарымен, әсіресе бірлік пен қоғамдасуды дәріптейтін қағидаларымен үндес келеді. Ассамблея – Қазақстандағы барлық этностарды бір шаңырақ астына ұйыстыруға арналған бірегей институт. Бүгінде елімізде 130-дан астам этнос өкілі өмір сүріп, өз тілін, мәдениетін сақтаумен қатар, ортақ мемлекеттік мүдде жолында тізе қосып еңбек етіп келеді. Мұндай келісім мен татулық – ғасырлар бойы қалыптасқан түркілік салт-сананың жаңғырығы десек қателеспейміз.
Түркі бірлігі және Қазақстан халқы Ассамблеясының тарихи негіздері
1995 жылы құрылған Қазақстан халқы Ассамблеясы этносаралық келісім мен ішкі тұрақтылықты сақтауда маңызды рөл атқарып келеді. Оның құрылуына негіз болған басты себеп – тәуелсіздік алған алғашқы жылдары көпұлтты қоғамда татулық пен түсіністікті сақтау қажеттілігі еді. Сол кезеңде Қазақстан әлемге үлгі боларлық этносаралық саясат моделін жасап шығарып, онда барлық этностардың мәдени құқығын сақтау, өзара диалог орнату және қоғамды топтастыру принциптерін басты орынға қойды.
Түркі халықтарының бүтін тарихына қарайтын болсақ, мемлекет тұрақтылығы әрқашан бірлікке тікелей байланысты болған. Күлтегін жазбаларындағы «Ел ұстасаң – бірлігіңді сақта» деген өсиет дәл бүгінгі Қазақстанның тыныштығымен ұштасып тұр. Ассамблея осы идеяны жаңа тарихи жағдайда жалғастырып, түрлі этнос өкілдерін қоғам құндылықтарына ортақтастыруға жол ашып отыр.
2007 жылы Ассамблеяға Парламент Мәжілісіне депутат сайлау құқығы берілгені оның саяси салмағын күшейткені белгілі. Бұл – этностардың мемлекеттік шешімдерге тікелей қатысуының айқын көрінісі. Осылайша, Ассамблея тек мәдени-ағартушылық ұйым емес, ел дамуына ықпал етуге қабілетті қоғамдық-саяси институтқа айналды.
Түркістан – бірліктің жаңа символы
Бүгінгі Түркістан – жаңарған өңір, түркі халықтарының рухани орталығы, ал Қазақстан халқы Ассамблеясының өңірлік құрылымдары бұл қаланың келісім мен татулық идеясын аймақтық деңгейде дамытуға үлес қосуда. Түркістандағы Қоғамдық келісім үйінің жұмысы – бұған нақты дәлел. Мұнда өзбек, түрік, татар, әзербайжан, қарақалпақ, қырғыз және басқа да этнос өкілдері қазақ халқымен ынтымақтастықта жұмыс істейді. Олар мәдени жобаларды ұйымдастырып, жастарды бейбітшілікке, туыстыққа тәрбиелеуде үлкен міндет атқарып отыр.
Түркістан өңірінің Қазақстандағы түркі этностарының көп шоғырланған аймақтарының бірі болуы Ассамблея қызметінің ерекшелігін аша түседі. Бұл жердегі этномәдени бірлестіктер түркі халықтары арасындағы туыстық байланыстарды күшейтіп, тіл мен дәстүр сабақтастығын сақтау бағытында бірқатар бастамаларды жүзеге асырып жүр. Осы арқылы Түркістан нағыз мәдени әртүрлілік пен елдестіктің үлгісі болып қала бермек.
Әлемдік тәжірибе және түркілік ортақ мүдде
Дүние жүзінде этносаралық келісімді нығайтуға бағытталған ұйымдар көп болғанымен, олардың көпшілігі тек кеңес беруші немесе үйлестіруші деңгейде қызмет атқарады. Ал Қазақстан халқы Ассамблеясының өзгешелігі – оның мемлекет дамуына тікелей әсер ете алатын конституциялық мәртебесінің болуы. Бұл ерекшелік түркілік мемлекет басқару дәстүріне де жақын: билік әрқашан халықпен бірге, ақсақалдар кеңесімен, рубасыларымен ақылдаса отырып шешім қабылдаған.
Түркі әлеміндегі «кеңес құру», көпшіліктің сөзін тыңдау дәстүрі бүгінгі Ассамблеяның жұмысынан да көрініс табады. Этномәдени бірлестіктердің қоғамдағы белсенділігін арттыру, олардың мәдениетін сақтау арқылы мемлекет бірлігін күшейту – түркі дүниесінің тарихи тәжірибесіне сай келетін саясат.
Қазақстан халқы Ассамблеясының қазіргі міндеттері
Ассамблеяның негізгі бағыттары мыналар: этносаралық келісімді сақтау және оны нығайту; мәдени әралуандықты дамыту; жастар арасында толеранттылық пен азаматтық бірегейлікті қалыптастыру; ғылыми-сараптамалық зерттеулер жүргізіп, қоғамдағы өзгерістерге жүйелі талдау жасау; халықаралық ұйымдармен байланыс орната отырып, Қазақстанның бейбітшілік моделімен бөлісу. Осы міндеттердің бәрі түркі өркениетіндегі адамгершілік, әділет, ынтымақ құндылықтарымен тікелей үйлеседі.
Түркі халықтарының мыңжылдық рухани мұрасында бірлік – елдіктің бастауы, татулық – тұрақтылықтың негізі саналған. Бүгінгі Қазақстан осы идеяларды жаңа тарихи жағдайда жаңғыртып, этностардың тату-тәтті өмір сүруіне жағдай жасап отыр. Түркістанның рухани мәртебесі, Ассамблеяның қоғамды ұйыстырудағы қызметі және барлық этностардың мемлекет дамуына қосқан үлесі – қазіргі Қазақстанды бейбітшілік пен келісімнің әлемдік үлгісіне айналдыруда.
Қазақстан халқы Ассамблеясы – түркілік ынтымақ дәстүрін жаңғыртып, көпэтносты қоғамды бір мүдде төңірегінде топтастыра білген стратегиялық институт. Оның жұмысы еліміздің ішкі тұрақтылығын сақтауда ғана емес, түркі әлемінің мәдени байланыстарын нығайтуда да маңызды орын алады.
JSK Enter Media