Тұрақтылықтың негізі: ортақ құндылықтар мен институционалды серіктестік
Түркі Мемлекеттері Ұйымының құрылуы — бұл геосаяси өзгерістер заманында регионалды тұрақтылықты қолдаудың бір тетігі болмақ. Организацияның мақсаттары арасында транскордондық қылмысқа қарсы күрес, экстремизмді тежеу, киберқауіпсіздік, энергетикалық ынтымақтастық та бар. Ал Мәдени және ғылыми ұйымдар (ТҮРКСОЙ, Түркі Академиясы) ұлттық сананы біріктіруге, жалпы тарих пен мәдени мұраны жастарға жеткізуге, білім мен өзара түсіністікті дамытуға ниетті.
Түркілерге ортақ Ақсақалдар Кеңесі — бұл диалог пен үйлестірудің тағы бір буыны, ол көшбасшылар мен халық арасында сенім арнасына айналады.
Түркістанның дипломатиялық және символдық рөліне келсек-Рухани астана ретінде Түркістан – тек мәдени орталық қана емес, символдық дипломатиялық алаңға айналды. Мұнда өтетін саммиттер, форумдар мен конференциялар түркі елдерінің бірігуін көздеп, «бірлік орталығы» ретінде әрекет етеді.
Түркістандағы саммиттер мен декларациялар (мысалы, 2021 жылғы Түркістан декларациясы) ұйымдар арасында сенім мен ортақ визияны нығайтып, институционалдық интеграцияны одан әрі дамыту үшін база құрды. Сонымен қатар, Түркістан археологиялық, тарихи зерттеулердің орталығы бола алады: Түркі Академиясы осында ғылыми жобаларды жүргізсе, мәдени-туристік әлеует те арта түспек. Болашақ саяси болжамдар
Қысқа мерзімді перспектива (5–10 жыл):
Түркі Мемлекеттері Ұйымы тиімді ынтымақтастықты күшейтіп, жаңа экономикалық жобаларды бастайды — мысалы, ортақ логистикалық дәліздер, делдалдық инфрақұрылым, энергетика. Бұл мемлекеттер арасында сауда мен инвестицияны арттырады.
“Түркі Әлемінің Болашағы – 2040” стратегиясы шеңберінде ортақ білім бағдарламалары, ғылыми алмасу, жастар бастамалары белсенді түрде іске асады.
Түркістан қаласында халықаралық форумдар жиі өтетін, түркі елдерінің мәдени-дипломатиялық алаңы ретінде орнығатын болады. Бұл орталық қатысушы елдердің бірлігі мен сүйіспеншілігін білдіретін символға айналады.
Түркі елдері арасында жалпы азаматтық диалог пен консолидация артады: Молодёжь бастамалары, тілдік және мәдени интеграция, ортақ білім стандарттары күшейеді.
Орта мерзімді перспектива (10–20 жыл):
Түркі Мемлекеттері Ұйымы халықаралық аренада ықпалды серіктеске айналуы мүмкін — ол тек мәдени емес, экономикалық, қауіпсіздік саласында маңызды рөл атқаратын интеграциялық блокқа айнала алады. Түркістан “Түркі әлемінің дипломатиялық жүрегі” ретінде қызмет етеді, мұнда тұрақты халықаралық институттар (мысалы, ғылыми орталықтар, мәдени институттар, гуманитарлық академиялар) ашылады.Түркітілдес мемлекеттердің ішкі саясатындағы серіктестік күшейіп, ортақ мүдделер бойынша жалпы шешімдер қабылдау ықтималдығы артады. Бұл бейбітшілік пен келісімді сақтау механизмдерін институционализациялауға жол ашады.Түркі елдері жаһандық деңгейде көпвекторлы дипломатия жүргізеді, біріктіруші күш ретінде “түбі бір түркі әлемі” идеясын нығайта отырып, жаһандық мәселелерге ортақ жауап табуды көздейді.
Ұзақ мерзімді перспектива (20 жылдан астам):
Түркі Мемлекеттері Ұйымы ірі халықаралық акторға айналып, Еуразиядағы ықпалды саяси-билік орталығына айналуы мүмкін. Бұл одақ ортақ экономикалық нарық, ортақ инвестициялық платформа, ғылыми-білім беру жүйесін құруы ықтимал.
Түркістан жаһандық мәдени және рухани хабке айналады: ол түркі тектес халықтардың мәдени диалогының, ғылыми зерттеулердің, дінаралық және халықаралық ынтымақтастықтың орталығы болады.
Түркі елдері әлемдік стабилдік архитектурасында тұрақты дауысқа ие болады — олар халықаралық қауіпсіздік, климат, миграция мәселелерінде ортақ бастамаларды қозғайтын ықпалды топқа айналуы мүмкін.
Тілдік, мәдени, генетикалық сабақтастық арқылы түркі технологиялық, білім беру және әлеуметтік интеграцияның жаңа формалары дамиды. Туркияда, Қазақстанда, Өзбекстанда, Қырғызстанда және басқа елдерде ортақ түркілік ғылыми-білім жүйесі құрылуы ықтимал.
Болашақтағы осы үлкен амбицияларға қарамастан, Түркі әлемінде бірлікке жету жолында бірнеше маңызды кедергілер де бар:
Саяси әртүрлілік: Түркітілдес мемлекеттер әртүрлі сыртқы саясат жүргізеді, кейбіреулері Ресей, Қытай, Батыс мемлекеттерімен әр түрлі деңгейдегі тәуелділікке ие. Бұл интеграцияға кедергі келтіруі мүмкін.
Экономикалық теңсіздік: Түркі мемлекеттері арасында экономикалық әлеует әр түрлі — кейбір елдер даму жолында, ал басқалары әлдеқашан инвестиция мен технология саласында жылжу үстінде. Бұл жалпы экономикалық интеграцияны қиындатады.
Ішкі тұрақсыздық: Кейбір мүшелерде ішкі саяси қиындықтар, әлеуметтік теңсіздік немесе сыртқы қауіптер бар болса, бірігу процесіне теріс әсер етуі ықтимал.
Мәдени және тілдік айырмашылықтар: Тіл бірлігі, ортақ латын немесе әліпби реформасы, білім беру жүйелерін үндестіру саяси наразылық тудыруы мүмкін.
Халықаралық бәсекелестік: Жаһандық алпауыттар (Үндістан, Қытай, Еуропа одағы) Түркі елдерінің интеграциялық күшіне араласуы, оларды өз стратегиялық мүдделері үшін пайдалану мүмкіндігі бар.
Түркі жұрты үшін бірлік пен келісім – тек тарихи арман емес, жалпы өркениеттік міндет. Түркі Мемлекеттері Ұйымы (OTS), ТҮРКСОЙ, Түркі Академиясы және Ақсақалдар Кеңесі сияқты институттар арқылы Түркі әлемі бейбітшілік пен тұрақтылықтың белсенді қолдаушысына айналуда. Түркістан-бұл жолда рухани тұрақтылық пен келісімнің символы.
Болашақта Түркі әлемі біртұтас саяси ықпалды блокқа айналуы мүмкін, ал Түркістан-осы бірліктің жүрегі, рухани орталығы, келісімнің қайнар көзі. Дегенмен, бұл жолда әртүрлілік, сыртқы әсерлер мен ішкі кедергілерді ескере отырып, мұқият үйлестірілген саясат қажет.
Егер Түркі Мемлекеттері Ұйымы өзінің 2040 стратегиялық жоспарын табысты іске асырса, онда Түркістан қаласы ғана емес, жалпы түркі жұрты әлемдік деңгейде тұрақтылық пен келісімнің үлгісіне айналып, бір халық ретінде ортақ болашаққа бет алған алып күш болмақ.
JSK Enter Media