Түркістан облысы – Қазақстанның мәдени-тарихи және табиғи байлығы мол аймақтарының бірі. Мұнда таулы жерлер, кең дала, өзен-көлдер мен шөлді аумақтар қатар орналасқан. Әр мезгілде туристер мен саяхатшылар бұл жердің сұлулығын тамашалауға келеді. Түркістан қаласы рухани және тарихи көрікті орын ретінде алғашқы орынға шығады, бірақ өңірдегі басқа да аудандар тарихи жәдігерлер мен табиғи көркемдіктері арқылы саяхатшыларды баурап алады. Солардың бірі – Созақ ауданы, ішкі туризм үшін тартымды бағыт ретінде танымал.
Ауданға жету қиын емес. Жақында жөнделген күре жолдар сапалы әрі қауіпсіз, сапарды ыңғайлы етеді. Созақ облыстың басқа аймақтарымен шекаралас орналасуы (Қарағанды, Қызылорда, Жамбыл облыстары) туристерге де қызық шығар. Сонымен қатар, бұл жердің табиғаты мен тарихы бір-бірімен үндесіп, әр қадам сайын жаңа сыр ашуға мүмкіндік береді.
Созақтың табиғи байлығының бірі – Қаратау жоталары. Биік шыңдар мен шатқалдар, мөлдір бұлақтар мен сарқырама, жасырын өзендер мен ерекше ландшафт туристерді таңғалдыруға дайын. Жота орталығы табиғи қорыққа айналған, бұл жерде миллиондаған жыл бұрын үлкен көл болғаны белгілі.
Қаратаудың бұл аймағында археологиялық қазбалар да көп. Палеонтологтар юра дәуірінде өмір сүрген бауырымен жорғалаушылар мен қосмекенділердің қалдықтарын тапқан. Айталық, ұшатын бауырымен жорғалаушы птерозаврдың қанаты мен тасбақаның қалдықтары ғылыми зерттеулердің маңызды бөлігіне айналған. Сондықтан Қаратау тек табиғи сұлулығы үшін ғана емес, ғылыми маңызы үшін де ерекше.
Туристерге арналған кеңес: жоталарды аралағанда таулар мен шатқалдардың ерекшелігін толық сезіну үшін жақсы аяқ киім мен су алып шығуды ұмытпаңыз. Таулы аумақтағы ауа райы тез өзгеруі мүмкін, сондықтан жылы киім және желден қорғайтын киім қажет.
Созақтағы ең көрнекті орындардың бірі – Келіншектау. Бұл тау жотасы теңіз деңгейінен 1729 метр биіктікке жетеді. Оның шығыс бөлігі оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай 10 шақырымға созылып, батыс жотасы солтүстікке сегіз шақырымға жетеді.
Келіншектаудың атауы қазақтың «келіншек» сөзінен шыққан. Аңыз бойынша, бұл тау Айсұлу есімді қыздың құрметіне аталған. Оның әкесі қызын тұрмысқа шығару үшін ұлан-асыр той жасап, мол жасаумен шығарып салған. Бірақ қыз әкесінің сыйлаған күмістен жасалған итке арналған тостағанына ренжіп, алтынға айырбастауды талап етеді. Әкесі қызды ренжіткеніне өкінбей, керуенді тасқа айналдыруды тілейді. Осылайша Келіншектау тауы пайда болады.
Сонымен қатар, тауда айдаһарлар өмір сүргені туралы аңыздар бар. Жартастардағы үлкен қанатты бауырымен жорғалаушылардың бейнелері бұл аңыздың негізін күшейтеді. 2017 жылы Келіншектау етегінде жергілікті тұрғындар ХІІ ғасырдан қалған екі тас мүсін тапқан. Олар әйелдер мен ер адамдардың бейнелерімен ерекшеленеді. Қазіргі таңда бұл жәдігерлер С. Қожанов атындағы облыстық мұражайда сақтаулы тұр.
Туристерге кеңес: Келіншектауды аралағанда фотоаппаратты алып шығу ұсынылады. Аңыздар мен жартастардағы бейнелер табиғаттың кереметтігі мен тарихтың сырын бірге сезінуге мүмкіндік береді.
Созақтағы тағы бір тарихи байлық – Қаратау петроглифтері. Олар қола дәуірі мен ерте темір дәуіріне жататын жартастардағы суреттерден тұрады. Петроглифтер Қойбағар, Арпаөзен, Майдамтал, Үлкентұра, Қысан, Жыңғылшақ, Қошқарата, Сүйіндіксай шатқалдарында және Ақсу-Жабағылы қорығында кездеседі.
Барлығы 3045 бейне табылған. Тек Арпаөзен шатқалында 2765 сурет сақталған. Бұл бейнелер ежелгі көшпелі тайпалардың шаруашылық өмірін, діни нанымдарын, әдет-ғұрыптарын көрсетеді. Суреттерде жануарлар мен құстар, жауынгерлердің найза мен сойыл ұстап тұрған көріністері бейнеленген. Мысалы, түйенің бейнесі күш пен байлықтың символы ретінде кездеседі.
Петроглифтерді зерттеу туристерге ежелгі дәуірдің күнделікті өмірін, мәдениеті мен сенімдерін көзбен көруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, әр сурет өзіне тән мағынаны білдіреді: құстар мен аңдардың бейнелері аңшылыққа, табиғатпен үйлесімді өмір сүруге арналған сабақ сияқты.
Созақ ауданының ең танымал табиғи байлықтарының бірі – Қызылкөл. Көл дала мен таулардың арасында орналасқан және өзінің тұзды суымен, шипалы балшықтарымен танымал. Бұл қасиеттер буын ауруларын емдеуге және жалпы денсаулықты нығайтуға көмектеседі.
Ертеректе көл жағасында санаторийлер мен демалыс орындары жұмыс істеген. Алайда 2000 жылдары су деңгейінің төмендеуі салдарынан көптеген мекемелер жабылған. Соңғы жылдары көл қайта жанданып, жағалаулары жасылданып, сазан шабақтары көбейген. Қазір Қызылкөл туристер мен демалыс іздеушілер үшін танымал орынға айналды.
Көл маңында миллиондаған жыл бұрын өмір сүрген акулалардың қалдықтары мен тістері кездеседі. Бұл оны тек табиғи сұлулығы үшін емес, археологиялық маңызы үшін де ерекше етеді. Туристерге кеңес: көл жағасында демалып, шипалы балшықты пайдаланып, табиғатпен үйлесімді тыныштық табуға болады.
Созақ ауданы – тарих пен табиғаттың бірегей тоғысы. Мұнда туристер үшін тек көрікті жерлер ғана емес, аңыздар, тарихи ескерткіштер, археологиялық жәдігерлер бар. Қаратау жоталарының биік шыңдары, Келіншектау тауының аңызға толы тарихы, ежелгі петроглифтер және емдік қасиеті бар Қызылкөл – туристерге ұмытылмас әсер қалдырады.
Ауданның инфрақұрылымы мен жолдарының сапасы саяхатшыларға ыңғайлы сапар жасауға мүмкіндік береді. Әр шатқал мен әр көл өз тарихын, табиғат сұлулығын және ежелгі мәдени мұраларды баяндайды. Созаққа келген әр адам өз сезімін табиғатпен үндестіріп, тарихқа саяхат жасайды.
Бұл аудан тек туристер үшін емес, тарихты, мәдениетті, археологияны зерттегісі келетін зерттеушілер үшін де таптырмас мекен. Мұнда әр сурет, әр тас және әр көл өткен дәуірдің куәгері іспетті. Созақ ауданы – қазақ даласының шынайы табиғатын, аңыз бен шындықты, мәдени мұра мен заманауи демалысты бірге сезінуге арналған орын.
Jsk ақпараттық агенттігі.